Pracownicy administracji publicznej to osoby, których obowiązki wiążą się z nieustannym kontaktem z obywatelami. Z tego też względu na tej grupie zawodowej spoczywa ogromna odpowiedzialność za bezpośrednią realizację wspólnego dobra. Aby obywatele mieli do publicznej służby zaufanie, musi być ona w swych działaniach kompetentna zarówno merytorycznie, jak i moralnie. Stąd właśnie nierealne jest istnienie służby publicznej bez zasad, moralności czy etycznych ocen.

Przestrzeganie i wyznawanie przez grupę urzędników publicznych wspólnych wartości wpływa na jej konsolidację i pozytywny odbiór w społeczeństwie. Mimo, że jak dotąd nie powstał jeden powszechnie obowiązujący Kodeks Etyki, wiele samorządów lokalnych, z racji pełnionych przez siebie funkcji obywatelskich, stworzyło własne, wewnętrzne kodeksy etyczne. W zapisach tych zawarty został katalog etycznych zachowań oraz dopuszczalnych standardów, którymi każdy pracownik administracji publicznej kierować się powinien. Wprowadzenie tego typu kodeksów wpłynęło ponadto pozytywnie na harmonizację w wielu postępowaniach, a także ułatwiło orientację na główny cel administracji – realizację dobra wspólnego.

źródło: www.pixabay.com

Etyka i zasady służby cywilnej

Dostrzegając potrzebę budowy etosu służby publicznej, dnia 6 października 2011 roku wydano Zarządzenie nr 70 Prezesa Rady Ministrów w sprawie wytycznych przestrzegania zasad służby cywilnej oraz w sprawie zasad etyki korpusu służby cywilnej. W dokumencie określone zostały pewne standardy postępowania, którymi powinien kierować się każdy pracownik sektora publicznego dowolnego szczebla. Są to istotne wskazówki dla urzędników oraz ich przełożonych, jak powinni postępować. Zapisy zarządzenia stanowią między innymi o tym, że:

·         urzędnik powinien być bezstronny podczas wykonywania swych służbowych zadań i obowiązków,

·         pracownik służby publicznej musi być profesjonalistą zarówno w kwestiach merytorycznych, jak i moralnych,

·         urzędnik musi być neutralny politycznie i nie ulegać wszelkiego rodzaju wpływom czy naciskom,

·         każdy pracownik sektora publicznego ma obowiązek lojalności wobec Rzeczypospolitej  Polskiej, urzędu, przełożonych, podwładnych czy kolegów,

·         urzędnik jest życzliwy stosunku do ludzi, zapobiega napięciom w pracy, rozładowuje je, a także przestrzega zasad odpowiedniego zachowania poza pracą.

W pierwszym rozdziale Zarządzenia nr 70 Prezesa Rady Ministrów przedstawione są wytyczne w zakresie przestrzegania zasad służby cywilnej wraz ze szczegółową ich charakterystyką. Są to następujące zasady:

·         zasada legalizmu, praworządności pogłębiania zaufania obywateli do organów administracji publicznej,

·         zasada ochrony praw człowieka i obywatela,

·         zasada bezinteresowności,

·         zasada jawności i przejrzystości,

·         zasada dochowania tajemnicy ustawowo chronionej,

·         zasada profesjonalizmu,

·         zasada odpowiedzialności za działanie lub zaniechanie działania,

·         zasada racjonalnego gospodarowania środkami publicznymi,

·         zasada otwartości i konkurencyjności naboru.

Zasady etyki korpusu służby cywilnej

W rozdziale drugim Zarządzenia nr 70 Prezesa Rady Ministrów szczegółowo opisane są zasady etyki korpusu służby cywilnej. Należą do nich: zasada godnego zachowania, zasada służby publicznej, zasada lojalności, zasada neutralności politycznej, zasada bezstronności i zasada rzetelności.

Zasada godnego zachowania wyraża się przede wszystkim poprzez:

·         realizację pracy z zachowaniem szacunku dla reguł kultury osobistej, współżycia społecznego i poszanowania godności innych (także przełożonych, kolegów i podwładnych),

·         życzliwość w stosunku do ludzi oraz zapobieganie konfliktom w pracy, w relacjach ze współpracownikami czy obywatelami,

·         odpowiednie zachowanie się także poza pracą – w szczególności unikanie zachowań, które mają negatywny wpływ na wizerunek urzędu, służby cywilnej i państwa.

Zasada służby publicznej podkreśla służebny charakter pracy wobec obywateli. Jej istotą jest ponadto służba państwu, wpływ na postrzeganie Rzeczypospolitej Polskiej w kraju i zagranicą oraz współtworzenie wizerunku służby cywilnej. Zasada służby publicznej przejawia się również w przedkładaniu dobra publicznego ponad interesy własne, jednostkowe czy grupowe, dzięki czemu sprawy administracyjne załatwiane zostają w sposób etyczny i moralny. Ważne jest także nieuchylanie się od odpowiedzialności za swoje postępowanie i podejmowania trudnych rozstrzygnięć.

Zasada lojalności polega na:

·         lojalności wobec Rzeczypospolitej Polskiej,

·         gotowości do realizacji służbowych poleceń,

·         lojalności wobec urzędu, przełożonych, podwładnych i kolegów,

·         lojalności i rzetelności w realizacji programu Rządu RP,

·         udzielaniu przełożonym obiektywnych opinii i porad,

·         zachowywaniu powściągliwości w wypowiadaniu publicznie poglądów dotyczących pracy swojego urzędu i innych urzędów.

Zasada politycznej neutralności, wyrażana poprzez rzetelne i lojalne realizowanie programu rządowego, bez względu na własne poglądy polityczne i przekonania. Zasada ta przejawia się poprzez:

·         odrzucenie nacisków politycznych i wpływów,

·         niemanifestowanie poglądów i sympatii politycznych publicznie,

·         niepodejmowanie agitacji politycznych,

·         nieangażowanie się w publiczne akcje, które bezpośrednio wspierają działalność o charakterze politycznym,

·         niestwarzanie podejrzeń o sprzyjanie partiom politycznym,

·         dbanie o przejrzystość relacji z osobami pełniącymi polityczne funkcje,

Zasada bezstronności przejawiająca się głównie w:

·         zakazie podejmowania działań kolidujących ze służbowymi obowiązkami,

·         równym traktowaniu wszystkich uczestników spraw,

·         niedopuszczaniu do jakichkolwiek podejrzeń o konflikty pomiędzy interesem publicznym i prywatnym,

·         unikaniu promowania grup interesu,

·         nieuleganiu jakimkolwiek naciskom w prowadzonych sprawach administracyjnych,

·         niedemonstrowaniu związków z osobami publicznymi.

Zasada rzetelności, czyli rozwaga, twórczość, odpowiedzialność, jak najlepsza wola, sumienność i aktywność w wykonywaniu obowiązków członka służby cywilnej. To także dotrzymywanie zobowiązań, kierowanie się prawem oraz działanie w interesie społecznym, bez ograniczania się jedynie do przestrzegania obowiązujących przepisów.

Europejski Kodeks Dobrej Administracji

W sytuacji, gdy organ administracji publicznej działa w ramach luzów decyzyjnych, zastosowanie ma pięć zasadEuropejskiego Kodeksu Dobrej Administracji. Kodeks ten opisuje tylko standardy właściwej relacji urzędnika z petentem, nie mając charakteru kompleksowej regulacji. Przepisy KDA mają na celu przeciwdziałanie zjawiskom nadużywania władzy w sytuacji, gdy przepisy prawa nie zawierają wyraźnych wytycznych co do rozstrzygnięcia poszczególnych spraw.

Kodeks Dobrej Administracji stanowi, że organ administracji publicznej ma obowiązek załatwienia sprawy zgonie ze słusznym interesem obywatela, działając jednocześnie w zgodzie z prawem oraz własnymi kompetencjami. Jego rdzeń stanowi pięć zasad:

·         praworządności,

·         niedyskryminowania,

·         współmierności,

·         obiektywności,

·         konsekwentnego i zgodnego z oczekiwaniami działania.

Funkcjonowanie administracji a urzędnicza etyka

Urzędnik, który swoje zadania wykonuje rzetelnie i w zgodzie z zasadami moralnymi zawsze postrzegany jest w świadomości obywatela jako ten, który stoi na straży praworządności. To on jest siłą napędową całej administracji i to za jego sprawą działania administracyjne realizowane są sprawnie, fachowo, rzetelnie i sprawiedliwie. Osoba, która postępuje zgodnie z zawodową etyką jest świadoma zobowiązań wynikających z posiadanej wiedzy, a także skutków swej działalności.

Zagłębiając się w temat śmiało można dojść do wniosku, że aby służba cywilna była elementem funkcjonowania publicznych instytucji konieczne jest etyczne i fachowe wykształcenie urzędniczej kadry. Bez osób kompetentnych, działających w zgodzie z prawem i normami moralnymi, bez wiarygodnej i sprawnej służby publicznej nie można mówić o demokratycznym państwie. Dlatego właśnie kodeks etyczny powinien być podstawowym instrumentem służącym budowaniu przejrzystej, efektywnej i kompetentnej administracji publicznej, działającej w zgodzie z prawem i służącej obywatelom.

Autor: AVENHANSEN Sp. z o.o.
www.szkolenia.avenhansen.pl