W zarządzeniu nr 70 Prezesa Rady Ministrów z 6 października 2011 r. określone zostały:katalog zasad służby cywilnej oraz katalog zasad  etyki korpusu służby cywilnej.  W przypadku tego drugiego faktycznie  Prezes Rady Ministrów został uprawniony w art. 15 ust. 10 ustawy o służbie cywilnej do jego określenia. Mniej jednoznaczne jest prawo do określenia zasad służby cywilnej. Bowiem na mocy ww. przepisu w tym przypadku Prezes Rady Ministrów miał określić nie zasady służby cywilnej, a wytyczne w zakresie ich przestrzegania. W ustawie o służbie cywilnej wprost niestety również nie znajdziemy tego katalogu i być może właśnie dlatego podjęto próbę jego skonkretyzowania w zarządzeniu. A może gdzieś na jednym z etapów legislacyjnych zabrakło po prostu profesjonalizmu. W wykładni prawa bardzo często spotykamy się z pojęciem racjonalnego prawodawcy jako podstawowego założenia przy interpretacji norm. Biorąc to pod uwagę, należy jeszcze raz podkreślić, że Prezes Rady Ministrów nie otrzymał upoważnienia do określenia katalogu zasad służby cywilnej. Miał określić tylko wytyczne w  zakresie ich przestrzegania (inaczej określił to ustawodawca w przypadku zasad etyki; należy uznać że nie bez powodu użył w swoim upoważnieniu róźnych sformuowań).

art. 15 ust. 10

Prezes Rady Ministrów określi, w drodze zarządzenia, wytyczne w zakresie przestrzegania zasad służby cywilnej oraz zasady etyki korpusu służby cywilnej.

Większość zasad wymienionych w  § 1 zarządzenia znajdziemy w normach zawartych w ustawie o  służbie cywilnej, czasem może nie do końca wprost, nie zawsze jednoznacznie nazwane. Czym właściwie są zasady służby cywilnej? Moim zdaniem jest to katalog zarówno naszych pracowniczych obowiązków jak i naszego pracodawcy oraz organów państwa (o tych dwóch ostatnich niestety często się zapomina) dotyczących wykonywania przez służbę cywilną ustawowych zadań.

Wracając jednak do tytułowego tematu – zasada profesjonalizmu wymieniona została dopiero na szóstym miejscu wśród dziewięciu zasad (tak na marginesie czy kierowano się tu wagą, czy zupełnie losowo je ustawiono?). Jej uszczegółowienie i wytyczne co do jej przestrzegania zawarte w § 7 wskazują chyba jednak na dużą wagę tej zasady, albo na jej bardzo szeroki zakres. Obawiam się jednak, że jest to tylko przejaw przerostu formy nad treścią.

Przestrzegając zasady profesjonalizmu mamy w szczególności:

• realizując zadania państwa, posiadać niezbędną wiedzę dotyczącą funkcjonowania państwa, podnosić kwalifikacje oraz rozwijać wiedzę zawodową, potrzebną do jak najlepszego wykonywania pracy w urzędzie;
• znać akty prawne dotyczące funkcjonowania urzędu, w którym jesteśmy zatrudnieni;
• zapoznawać się z wszystkimi istotnymi okolicznościami faktycznymi i prawnymi prowadzonych przez siebie spraw;
• znać zasady etyki korpusu służby cywilnej i sumiennie ich przestrzegać;
• znać zasady służby cywilnej i sumiennie ich przestrzegać;
• poddawać się weryfikacji znajomości zasad służby cywilnej;
• dążyć do stosowania wysokich standardów zarządzania publicznego,
• wykorzystywać wiedzę przełożonych, kolegów i podwładnych, dzielić się z nimi własnym doświadczeniem zawodowym, a jeżeli jest to uzasadnione, korzystać z pomocy ekspertów;
• efektywnie i racjonalnie zarządzać posiadanymi zasobami kadrowymi i wykorzystywać w taki sposób czas pracy;
• w wykonywaniu zadań dążyć do uzgodnień opartych na rzeczowej argumentacji;
• być gotowym do przyjęcia krytyki, uznania swoich błędów i do naprawienia ich konsekwencji;
• przez swoją postawę dbać o wizerunek służby cywilnej;
• korzystając z zagwarantowanych praw pracowniczych mieć na względzie wynikające z przepisów ograniczenia możliwości podjęcia zatrudnienia lub wykonywania innych zajęć oraz wynikające z przepisów ograniczenia poufności informacji dotyczącej również naszego życia osobistego;
• korzystając z określonej w przepisach szczególnej ochrony stosunku pracy urzędnika służby cywilnej, mieć na względzie cel tej szczególnej ochrony, którym jest pozyskiwanie i zatrzymywanie w służbie cywilnej osób, które swój profesjonalny rozwój wiążą z pracą w administracji rządowej oraz ochrona zatrudnienia w służbie cywilnej osób, które wykazały w swojej pracy zdolność do profesjonalnego i etycznego zachowania członka korpusu służby cywilnej, a w szczególności przestrzegały zasady neutralności politycznej i bezstronności służby cywilnej.

W pierwszej chwili wydaje się, że już nic  więcej nie da się tu dodać. Profesjonalnie zawarto w tych wytycznych chyba wszystkie możliwe zachowania w pracy, a nawet poza nią również. Patrząc na ten katalog, pewnie wystarczyloby zapisać, że przestrzeganie zasady profesjonalizmu polega po prostu na respektowaniu wszystkich pozostałych. Moim zdaniem w tym obszernym wyliczeniu zabrakło jednak podstawowego elementu. Wytyczne w zakresie przestrzegania tej akurat zasady powinny być kierowane również, a czasem przede wszystkim do pracodawcy (dyrektora generalnego, kierownika jednostki) oraz Ministra Finansów i Szefa Służby Cywilnej. Bo to akurat od nich w głównej mierze zależy czy będziemy w stanie profesjonalnie wykonywać swoje zadania. Większość zasad służby cywilnej wynika z norm zawartych w rozdziale 6 ustawy o służbie cywilnej, w tym z katalogu obowiązków wymienionych w art. 76 ust. 1. Decydenci zapominają jednak z reguły, że na podstawie ust. 2 tego artykułu to dyrektor generalny urzędu jest obowiązany zapewnić członkowi korpusu służby cywilnej właściwe warunki do wykonywania obowiązków określonych w ustawie. Tymczasem zapewnienie warunków często jest utożsamiane wyłącznie ze stworzeniem katalogu obowiązków i zakazów w wewnętrzych regulacjach urzędów. Co do pozostałych wcześniej wymienionych organów to  przecież na mocy art. 8 ust. 1 minister właściwy do spraw finansów publicznych współdziała z Szefem Służby Cywilnej w zakresie przygotowywania oraz wykonywania budżetu państwa w części dotyczącej wynagrodzeń i szkoleń członków korpusu służby cywilnej, a zgodnie z ust. 2 Szef Służby Cywilnej przedstawia Radzie Ministrów stanowisko odnośnie do projektu ustawy budżetowej, w części dotyczącej środków finansowych na wynagrodzenia i szkolenia członków korpusu służby cywilnej. Może czas zajrzeć do słownika języka polskiego i dowiedzieć się co oznacza słowo „współdziałanie”? Może czas zastanowić się po co zobowiązano Szefa Służby Cywilnej do przedstawienia stanowiska do projektu ustawy budżetowej w zakresie ww. spraw? Chyba nie tylko dla formalności. Bez zapewnienia nam właściwych warunków, w tym odpowiednich środków na szkolenia, a także na godne wynagrodzenia nie bardzo widzę możliwość stworzenia profesjonalnego korpusu służby cywilnej. I nie pomogą tu kolejne jeszcze bardziej szczegółowe wytyczne, czy listy przypominające jakie zasady nas obowiązują, a tym bardziej jak nasi przełożeni je pojmują, często w oderwaniu od konstytucyjnych i ustawowych norm.

W numerze 2/2014 „Przeglądu Służby Cywilnej” Redakcja PSC rozpoczęła cykl 4 dodatków tematycznych, dotyczących zasad służby cywilnej. Cykl ten miał  przybliżyć członkom korpusu służby cywilnej wybrane (jak zastrzegała Redakcja w pewien subiektywny sposób) zasady służby cywilnej i zasady etyki poprzez publikację  przemyśleń  i wypowiedzi ekspertów i praktyków administracji publicznej. Wybrane zostały 4 zasady: lojalności, politycznej neutralności, profesjonalizmu oraz otwartego i konkurencyjnego naboru.

Na naszym portalu informowaliśmy o kolejnych dodatkach PSC, często też przedstawialiśmy własne przemyślenia. Ostatnia z zaplanowanych zasad (profesjonalizmu) nie doczekała się  na razie publikacji w PSC (Przegląd od paru miesięcy się nie ukazuje) stąd spróbowałem dzisiejszym artykułem wypełnić tę lukę

Wcześniejsze opracowania w PSC ukazały się:

Dodatek do nr 2/2014 - Zasada lojalności

Dodatek do nr 3/2014 - Zasada neutralności politycznej

Dodatek do nr 5/2014 - Zasada otwartości i konkurencyjności naboru